Recensie: De geheugenpolitie – Yoko Ogawa

Ik las De Geheugenpolitie van de Japanse schrijfster Yoko Ogawa. Een aparte roman over totalitarisme, verdwenen herinneringen en vastklampen aan wat er nog wel is. Dit vond ik ervan.

De geheugenpolitie: een roman over een eiland waar alles verdwijnt

Op het eiland waar De geheugenpolitie zich afspeelt, verdwijnt elke dag iets op mysterieuze wijze. Op een dag zijn het hoeden, dan rozen, later vogels. De zogenoemde geheugenpolitie houdt alles nauwlettend in de gaten. Als er op een dag kalenders verdwijnen – het gaat van kwaad tot erger – checkt de politie of er niet nog agenda’s en kalenders in de huizen van de eilandbewoners liggen. In deze roman volgen we een jonge schrijfster, haar naam wordt niet genoemd, die op het eiland woont. Haar moeder had de gave dat ze de verdwenen dingen onthield, stiekem bewaarde zelfs, maar zij heeft juist last van een geheugen met gaten. Als ze een man met ‘iets op zijn hoofd’ ziet, kan ze zich bijvoorbeeld niet meer herinneren dat het een hoed heet. Hoe langer dingen zijn verdwenen, hoe verderweg het in haar geheugen is.

‘Dat al die idiote verdwijningen doodnormaal zijn op het eiland, dat het nu eenmaal zo gaat, laat Ogawa doorklinken in haar stijl’

De mensen die net als haar inmiddels overleden moeder blijven herinneren, vrezen voor hun leven. Ze zijn vooral bang dat de geheugenpolitie ervoor zorgt dat alles wat verdwenen blijft voor altijd wordt vergeten. Mensen die blijven herinneren worden daarnaast vervolgt, controles of ongeplande invallen zijn aan de orde van de dag op het eiland. Het is een vreemde setting, al met al, maar het wordt geloofwaardig neergezet. Toch blijf je als lezer afvragen hoe het allemaal kan, dat er dingen verdwijnen, maar ondanks dat ga je mee in dit aparte verhaal van Yoko Ogawa. Ogawa schrijft bovendien op een nuchtere manier. Dat al die idiote verdwijningen doodnormaal zijn op het eiland, dat het nu eenmaal zo gaat, laat Ogawa doorklinken in haar stijl. Maar het wordt nooit schouderophalend, want ook verzet speelt een rol in De geheugenpolitie.

Een aparte roman

Waarom de geheugenpolitie überhaupt bestaat en waartegen de mensen op het eiland zich precies verzetten (een dictatoriale overheid?) blijft onduidelijk. Maar er is wél verzet. De jonge schrijfster die het hoofdpersonage is in deze roman komt erachter dat haar redacteur in gevaar is. Ze besluit een schuilplaats voor hem te maken thuis onder de vloer. In die kleine ruimte slaat ze bovendien spullen op die verdwijnen. Op een gegeven moment zijn dat er zoveel dat de redacteur krapper en krapper komt te zitten. In die wereld waarin steeds meer verdwijnt en de schrijfster zich steeds minder kan herinneren, laat staan de woorden vinden voor haar roman, helpt de redacteur haar. Hij is namelijk iemand die zich wél alles kan herinneren, vandaar dat hij ook gevaar loopt.

‘Ik had meer originaliteit verwacht, een dystopisch randje erbij, maar dat bleef uit’

De geheugenpolitie is een aparte roman. Als lezer moet je bereid zijn om zelf veel in te vullen. Ik vond dat soms iets teveel en wilde opheldering over waar het eiland ligt, wie de agenten van de geheugenpolitie zijn (een tweede perspectief had niet misstaan) en waarom dit stapje voor stapje gebeurd. De nuchtere maar ook poëtische stijl van Ogawa overtuigde me niet helemaal. Het is lekker als een verhaal even kabbelt, er hoeft niet de hele tijd van alles te gebeuren, maar de stilstand in deze roman die gepaard gaat met de achteruitgang van het geheugen van de schrijfster, sprankelde niet echt. Ogawa wil met deze roman reflecteren op totalitarisme en stil verzet. Dat lukt ook enigszins, maar wel door allerlei cliché beelden uit oorlogen erbij te halen: het onderduiken, de controles, de innames van spullen. Ik had meer originaliteit verwacht, een dystopisch randje erbij, maar dat bleef uit. Op het einde van de roman wordt het helemaal vreemd, wat voor mij nog juist afbreuk deed aan het hele verhaal. Ik geef al met al drie sterren.